Het slechtvalken-team heeft besloten dat de nestkast ook in 2018 nog op dezelfde plaats op de tweede omloop blijft staan : tussen traptoren en balustrade.

Door problemen met de toegankelijkheid van de kast is deze niet opgeruimd, dus er liggen nog wat veren in van vorig jaar, en de lens van de camera is niet goed schoongemaakt. Ook is er lange tijd storing geweest in de verbinding met de webcams, maar die is gelukkig eind februari verholpen - net op tijd voor de broedperiode. Helaas staat het beeld van het invliegrooster een kwart slag gedraaid, er wordt nog aan gewerkt om dat te verhelpen. Dat lukt pas op 12 mei, als de jonkies geringd worden.

Beide slechtvalken zijn - zoals elk jaar - de hele winter in de stad aanwezig geweest, en in februari al regelmatig in de nestkast of op het invliegrooster te zien.

Begin maart, tijdens de vorstperiode met harde oostenwind, zitten de slechtvalken meestal in de luwte van de kantoren langs het spoor - lekker uit de koude wind. Maar zodra het 4 maart begint te dooien zijn ze direct weer terug op de toren, en in en bij de nestkast te vinden.  Vaak zit Moe 's avonds urenlang op het rooster.

Te zien is dat Pa af en toe een kuiltje in het grind van de nestkast krabbelt. Ook komt hij regelmatig met een prooi op het rooster, die dan al snel door Moe wordt weggegrist om door haar elders op de toren te worden opgegeten. Pa moet straks tijdens het broeden in z'n eentje jagen en voor de aanvoer van prooien zorgen voor zowel Moe als voor de jonkies. Dus moet hij nu laten zien dat hij dat goed kan. 

         

 kuiltje schrapen                                          prooi overdracht    

Vorig jaar kwam het eerste ei op 9 maart, maar door de vorstperiode van vorige week moeten we dit jaar misschien wat langer wachten. Wel is aan de valken te merken dat het niet lang meer kan duren. 

Op dinsdag 13 maart - nadat Moe waarschijnlijk de hele nacht in de nestkast heeft doorgebracht - blijkt om 7.15 uur dat het eerste ei is gelegd. Als Moe naar buiten gaat komt al snel Pa naar binnen, die als een trotse vader het ei bewondert en zelfs knuffelt !

        

het eerste ei                                                     Pa met het eerste ei

Voor wie op woensdag (14 maart) al een tweede ei had verwacht : slechtvalken leggen hun eieren met een tussentijd van ongeveer 2 dagen, al kan het soms ook wat korter of langer duren. We moeten dus nog even wachten.

Woensdag is trouwens wel een opwindende dag voor de valken, want op het plein is een reusachtige mobiele kraan geplaatst, waarmee onderhoud hoog aan de toren moet worden gepleegd. Hoewel de valken af en toe even op de toren komen kijken naar de voortgang, blijven ze liever uit de buurt. De kraan wordt rond half twee alweer ingepakt, maar dan lopen er nog veel toeristen op de omlopen. Pas om 16 uur zien we Pa weer in de nestkast om te controleren of er niets gebeurd is met het ei.  Moe zit daarna opnieuw de hele nacht in de nestkast.

             

 Pa 's morgens in de mist              de enorme hijskraan         oogje in het zeil houdend 
 

Donderdagmorgen 15 maart, als Moe om 7 uur de nestkast verlaat, ligt er nog steeds maar één ei. Maar als ze even later weer terugkomt, wordt waarschijnlijk al heel snel het tweede ei gelegd. Ze blijft er lang opzitten/boven staan, maar rond 7.30 uur is heel even te zien dat er twee eieren liggen. Tegen 9 uur verlaat ze de nestkast en krijgt ze van Pa een prooi op het rooster. Pas tegen elven komt Pa het tweede ei bewonderen.

Vanaf vandaag zit Moe al veel in de kast op de eieren, alsof ze al aan het broeden is geslagen. Normaal begint het echte broeden pas na het derde ei. 

     

Zaterdag 17 maart is erg koud en Moe zit vrijwel de hele dag op de twee eieren. Vlak nadat ze 's middags tegen 6 uur terugkeert wordt het derde ei gelegd, maar het is nauwelijks te zien. Al gauw wordt het te donker en pas de volgende morgen rond 8 uur, als Pa zijn wacht teruggeeft aan Moe, zijn de drie eieren voor het eerst goed in beeld.  We kunnen er vanuit gaan dat het echte broeden nu is begonnen. Maar hopelijk komt er nog een vierde ei.

De slechtvalken doen er hun best voor, want maandagmorgen (19 maart), nadat Pa een prooi had gebracht en een uurtje op de eieren had gezeten, wordt bij de wissel om 7.30 uur (en ook om 11.30 uur) nog even snel een paring gedaan op het rooster. De drie eieren liggen bij de wissels minder dan een minuut onbedekt (het vriest 's nachts behoorlijk).

        

19 maart - paring op het rooster           20 maart - resultaat : 4 eieren

De inspanningen zijn beloond : dinsdagmorgen (20 maart) blijkt bij de wissel om 7.15uur dat er vier eieren in het grind liggen. Het ei zelf was (in de schemering) al om 6.30 uur te zien, te herkennen door de (nog) lichtere kleur. Pa, die een stuk kleiner is dan Moe, heeft moeite om zich over de vier eieren te vleien. 

Het broeden zal vanaf nu een continue proces zijn en duurt ongeveer een maand, dus rond 20 april mogen we verwachten dat de eieren uitkomen.

Zondagmorgen 25 maart wordt er plots nog een paring gedaan op het rooster, vlak voordat Moe de wacht in de kast weer overneemt. Normaal stopt het paren als de eileg is gestopt (meestal dus na 4 eieren). '​s Middags blijkt Moe ongeduldig als ze de wacht wil overnemen, en klimt vast in de nestkast om Pa te manen de eieren te verlaten.

     

Begin april : het broeden gaat onverminderd door, al blijft Moe 's morgens soms nog lang op de eieren zitten, vóór Pa ook een kans krijgt. Inmiddels zijn de stadsduiven ook bezig om op de toren hun nesten te maken - ze zijn blijkbaar niet bang voor de slechtvalken zo dichtbij.

Op 3 april wordt er een derde valk in de buurt van de toren gezien. Die wordt eerst door Pa (die hoog op de toren zat) aangevallen, maar al snel komt (de veel grotere) Moe van de eieren en neemt het verjagen over. Pa gaat vlug naar de nestkast en neemt het broeden over. De derde valk lijkt een juveniel te zijn, maar blijkbaar toch met genoeg dreiging om hem te moeten verjagen. Ook op 6 april wordt gezien dat een derde valk wordt weggejaagd.

   

---

► Onlangs is bekend geworden dat in de wijk Vathorst (Amersfoort Noord) een stel slechtvalken dit voorjaar een territorium heeft gevestigd op een aantal hoge woontorens vlakbij het station Vathorst. Dit is hemelsbreed op ruim 5 km van de OLV-toren, dus ver genoeg weg.
► Volg hun belevenissen op de aparte pagina : Slechtvalken Vathorst

---

Half april : komende week wordt het spannend : wanneer komen de eieren uit ? Door de koude dagen in de legperiode is het wat onzeker wanneer het broeden precies gestart is, en of alle eieren (zoals gebruikelijk) binnen één of twee dagen zullen uitkomen.

Donderdagmorgen 19 april wordt er nog steeds gebroed op de vier eieren - al lijken de valken wat onrustig. Maar dat kan ook komen door het warme zomerweer van deze week.

     

8.20 uur Moe met het eerste jong              14.15 uur Pa ziet voor het eerst de twee jonkies  

Vrijdagmorgen 20 april, om 8.20 uur is het eerste jong voor het eerst goed zichtbaar ! Pa landt een paar minuten later op het rooster met het ontbijt - hij is dus op de hoogte, maar er wordt nog niet gevoerd. 
Zoals verwacht volgt het tweede jong al snel : om 14.00 uur is het goed te zien, met nog twee eieren te gaan. Om 14.15 uur verlaat Moe eindelijk de nestkast en mag Pa het een kwartiertje overnemen om de kleintjes te bewonderen. Om 16.45 uur geeft Moe de eerste voederbeurt. Om 20.45 uur is er nog geen derde jong en wordt het al snel te donker om nog wat te zien in de nestkast. 

Inderdaad is 's nachts het derde jong uit het ei gekropen, maar pas om 8.20 uur op zaterdag-morgen 21 april - als Moe de kleintjes gaat voeren - krijgen we ze alledrie goed in beeld. Nog één ei te gaan !

Om 11.25 uur komt Pa even in de nestkast kijken naar de drieling, maar hij wordt al snel weer naar buiten gestuurd door Moe die met een prooitje naar binnen komt voor de voedertijd. Overigens zorgt Pa in de broedtijd voor de aanvoer van alle prooien voor Moe en de kleintjes. Die prooien worden vaak op een plek in de buurt in voorraad gelegd - slechtvalken zijn zuinig op hun eten !

     

Pa met de drie jonkies en één ei              het viertal compleet

Zondagmorgen 22 april, om 6.50 uur als Pa even naar de kleintjes mag kijken voordat er gevoerd wordt, blijkt er nog steeds een niet uitgekomen ei te liggen. Dus we moeten nog even geduld hebben.
Gelukkig niet al te lang, want waarschijnlijk al een paar uur later (rond 11.15 uur) komt het laatste ei uit. Maar we krijgen het complete viertal pas goed te zien om 12.40 uur, wanneer Moe de nestkast verlaat en Pa het een uurtje mag overnemen.
Dat "uurtje" worden er wel meer : Pa wordt duidelijk ongerust en besluit om 17 uur om zelf maar wat eten uit de voorraad te gaan halen en de jonkies te voeren. Dit is nogal ongewoon, want meestal is het alleen Moe die de jonkies voert, vooral de eerste weken. Pas om 17.25 uur komt Moe terug om hem af te lossen. Zij doet de volgende voeding weer wel zelf, als Pa om 19.10 uur een verse prooi op het rooster brengt.

 

 « vooraan voert Moe en achterin voert Pa

Ook de volgende dag (24 april) grijpt Pa zijn kans om de jonkies te voeren - hij vindt het blijkbaar best leuk. Om 18.45 uur de dag daarop komt hij zelfs de nestkast binnen met een prooi als Moe al bezig is met voeren, en begint hij rustig tegenover haar ook met voeren. Ze passen net alle zes in de nestkast ! Nog wel...

De komende dagen zal dat het beeld worden : de ouders oppassen op de vier witte bolletjes, af en toe de open bekjes voeren met stukjes prooi, en wordt er vooral veel geslapen.  

      

de vier jonkies, een week oud        ze passen nauwelijks nog onder de vleugels

Zaterdag 28 april : de jonkies zijn nu een week oud en door al dat voeren al behoorlijk gegroeid. Ze passen zelfs bij Moe nog maar nauwelijks onder de vleugels.
Vanmorgen om 8 uur als Pa met een prooi op het rooster verschijnt, verlaat Moe de nestkast zonder de prooi van hem over te nemen. Dus stapt Pa naar binnen en voert zelf weer de jonkies. Daar is hij net mee klaar als Moe alsnog met een prooi aankomt. Pa verlaat de nestkast, en Moe probeert de jonkies te voeren. Maar die zitten al helemaal vol, en hebben geen trek meer. Al snel verlaat ze daarom de kast, met de prooi. 

Begin mei : de jonkies worden af en toe al een half uurtje alleen gelaten - dat zal steeds vaker en langer gebeuren. Op 3 en 4 mei liggen ze (na het eten) de hele avond alleen, terwijl Moe op het rooster zit.

        

de jonkies 2 weken oud

Zaterdag 5 mei : de jonkies zijn nu twee weken oud en in die tijd geweldig gegroeid - ze passen als ze languit liggen amper in de nestkast. Slapen doen ze vanaf nu alleen, maar vaak nog wel dicht op elkaar. Het voeren gaat onverminderd voort en tussendoor is er meestal wel één van de ouders dicht in de buurt : op het rooster of er vlakbij. 

Aan de grootte van de vier jonkies te zien lijkt het erop dat het (weer) twee mannetjes en twee (grotere) vrouwtjes zijn. We zullen het pas zeker weten als ze bij het ringen (als ze drie weken oud zijn) worden gemeten en gewogen. 
Inmiddels zijn hun snavels en vooral hun grote klauwen ontwikkeld, die in verhouding reusachtig groot zijn - maar ze kunnen er nog niet echt op staan. Ze beginnen nu al af en toe met de "vleugels" te klapperen, en soms laat Moe wat eten achter waar ze zelf aan kunnen knabbelen.

Op zaterdag 12 mei - ze zijn nu drie weken oud - worden de vier jonkies geringd door ringers van de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken. Door ze te wegen, en de vleugels en de klauw te meten wordt bepaald of het een mannetje of vrouwtje is, en hoe oud ze zijn. Het blijken weer twee mannetjes (de twee kleinste) en twee vrouwtjes te zijn. Eén mannetje was als laatste geboren, en is dan ook de kleinste.

 

   

      

  
   

Tijdens het halfuur dat het ringen duurt en de jonkies uit de nestkast zijn, vliegt Moe luid roepend rond de toren. Maar al eerder en ook nog lang erna is ze actief. Pa houdt zich wat afzijdig en gaat jagen : om 16 uur komt hij met een prooi terug die in de lucht (boven de drukke Langestraat) aan Moe wordt overhandigd. 

De verstoring door het ringen is gelijk gebruikt om de camera bij het invliegrooster te draaien, zodat het beeld nu rechtop staat.

   

Pinksteren (20 mei) : de jonkies zijn nu vier weken oud : ze beginnen hun witte dons te verliezen en krijgen langzamerhand een prachtig grijs verenpak. Ze zijn nu al bijna net zo groot als hun ouders. Ze proberen steeds meer met de vleugels te klapperen, wat lastig is in de beperkte ruimte van de kleine nestkast. Soms mis je een jonkie (of zelfs meer) op de webcam - die zitten dan onder de camera.

​Als er rondleidingen voor toeristen op de toren zijn vliegt Moe rondjes rond de toren met vaak de alarmroep. Misschien om de jonkies te laten weten dat ze nog in de buurt is, maar misschien ook om de toeristen te laten weten dat er slechtvalken op de toren wonen !  Soms gaat ze tussendoor even op de toren van de SintJoriskerk zitten - vandaar kan ze de OLV-toren ook goed in de gaten houden.  's Avonds en 's nachts zit ze op het rooster.

Moe voert ze nog steeds een paar keer per dag, maar laat af en toe ook een stuk prooi achter voor de kleintjes om zelf te leren "plukken" - dat zal steeds meer gebeuren. Meestal is er dan eentje die de prooi te pakken krijgt en in een hoekje gaat staan eten, afgeschermd met de vleugels, zodat de anderen niets door hebben. Als die het merken, komen ze hun deel opeisen. Meestal is er wel genoeg voor allemaal. 

        

voeren vanaf het rooster door het "loketje"     een jonkie vanaf straatniveau zichtbaar

Nieuw dit jaar is dat er soms wordt gevoerd vanaf het rooster, door een gat in de balustrade - alsof het een loketje is. Dan krijgt er maar één tegelijk eten en moeten de anderen op hun beurt wachten. 

Op dinsdag 22 mei is vanaf straatniveau een jonkie te zien dat naar buiten zit te kijken. Op 23 mei kruipen er al jonkies in de openingen van de balustrade om de buitenwereld te bekijken, en eentje waagt er zich zelfs al heel even op het rooster !

 

Vrijdag 25 mei (ze zijn nu bijna 5 weken oud) begint het eigenlijke "takken" - het rondlopen van de jonkies. Eind van de middag - net nadat Moe een grote prooi  heeft gebracht - zit er een jonkie urenlang op het rooster, en doet daar zelfs al een paar vleugeloefeningen. De durfal wordt vanuit de nestkast goed in de gaten gehouden door de drie andere jonkies. 

​Om de jonkies veilig de ruimte te geven om te "takken", is vanaf zaterdag 26 mei de gehele tweede omloop tijdelijk voor toeristen gesloten.  

  

  

Een paar uur later komt Moe met een grote prooi op het rooster, waarbij het nog steeds aanwezige jong fel bedelt om gevoerd te worden. Pa komt daarna ook nog even met een grote prooi, maar gaat er (bij gebrek aan belangstelling) snel weer mee vandoor. Wat later stapt er hoog uit de balustrade een tweede jong boven op de rug van Moe (!), die nog steeds aan het voeren is. Als Moe eindelijk met de prooirest wegvliegt, zitten er een tijdje twee jonkies op het rooster. Eentje blijft ook de rest van de avond op het rooster zitten - hij kan genieten van het Jazz-Festival dat aan de voet van de toren wordt uitgevoerd. Moe zit dan als oppas op een kolom bij de nestkast, Pa zit wat verder weg op de antenne bij het politiebureau.  Later gaat Moe weer op haar vaste plaats op het rooster zitten en brengt daar samen met het jong de nacht door.

    

daar vliegt Moe !                        op het smalle randje                 kletsnat na het onweer

Dinsdagmorgen 29 mei zitten ze gezellig met z'n driëen en zelfs even met z'n vieren op het rooster. Ze volgen met de kop nauwgezet de bewegingen van de rondvliegende ouders. Af en toe doet er eentje vliegoefeningen, terwijl er amper ruimte voor is.
Om 13.30 uur zit er eentje op het rooster, en dan loopt er plots een ander op het schuine randje vlak onder de omloop. Hij ziet zelfs kans met wat gefladder zich om te draaien. De valk op het rooster houdt hem goed in de gaten. Een ander kruipt vanaf het rooster door de balustrade op de omloop achter de nestkast. Deze valken zijn dan (even) buiten bereik van de camera's - maar er wordt nog niet gevlogen.

Een paar uur later trekt er een flinke onweersbui over Amersfoort en worden de valkjes op het rooster behoorlijk nat - ze schijnen het niet erg te vinden. Ook de hele avond zitten er drie nat te regenen op het rooster, de vierde zit droog in de nestkast.

   

op randje en rooster                    eventjes los !                            lekker slapen...

Ook woensdag en donderdag zitten de valkjes veel op het rooster en af en toe eentje op het smalle randje. Ze slapen er (rechtop zittend, of met de kop onder de vleugel, of zelfs op hun buik) en krijgen er prooien aangereikt (of worden nog gevoerd). Ze doen verwoed vliegoefeningen - donderdag rond 11.30 uur komt er eentje zelfs even los van het rooster !  Het zal niet lang meer duren voor de eerste echt vliegt - we wachten af...

Helaas valt donderdagavond (31 mei) de buitencamera in de storing en is er niets meer te zien. Vrijdagmiddag wordt vanaf straat niveau wel gezien dat er één jonkie op het smalle randje onder het rooster zit, en een ander aan de pleinkant boven op de balustrade - af en toe met de vleugels klapperend. Waarschijnlijk zitten de twee andere ook ergens op de tweede omloop, maar die zijn niet gezien. Beide ouders zijn dicht in de buurt en houden een oogje in het zeil.  

  

Zaterdagmiddag (2 juni - ze zijn nu 6 weken oud) wordt voor het eerst met zekerheid gezien dat een jong vliegt - begeleid door beide ouders. Het landt weer op de toren, boven de wijzerplaat aan de kant van het plein. Omdat de hele dag telkens maar 3 jonkies tegelijk zijn gezien, bestaat de kans dat het vierde jong ook gevlogen heeft, maar ergens op een dak in de buurt is beland. Later wordt vernomen dat dat jong al een paar dagen eerder ergens op de Grote Spui heeft gezeten !

Later die middag blijkt dat alle jonkies nu hun eerste vlucht hebben gemaakt. De meeste komen uiteindelijk weer terug op de toren, maar niet allemaal zijn ze al goede vliegers : eentje heeft lange tijd in een dakgoot boven de gracht gezeten. De Dierenambulance was door bewoners gewaarschuwd, maar die heeft het jong rustig laten zitten.
Dit jong maakt de volgende ochtend (zondag) nog een extra avontuur mee : het vliegt van de dakgoot naar een boom op het plein, en dan naar de tuin van een café en belandt uiteindelijk in de gracht. Daar wordt ze gelukkig door omstanders snel weer uitgevist en ongedeerd terug naar de 2e omloop gebracht. Die dag en ook op maandag worden alle vier jonkies weer tegelijk op de toren gezien.

    

jong in de goot                                       en in de gracht....    (foto's José Noorman)

Zaterdag 9 juni - de valkjes zijn nu 7 weken oud. Afgelopen week zijn alle jonkies goed vliegend bij de toren gezien en daarom is besloten om maandag 11 juni de tweede omloop weer te openen voor de toeristen. Het weekend ervoor besluit de familie slechtvalken om te verkassen van de toren richting station, naar de hoge kantoren langs het spoor. Daar worden ze vanaf zaterdag (9 juni) regelmatig gezien op de dakranden van o.a. de KPN. Hier kunnen ze gemakkelijk van dakrand naar dakrand vliegen en goed in de gaten houden of Pa of Moe met een prooi aankomt, waar ze dan schreeuwend op af vliegen om als eerste de prooi te kunnen overpakken. Tussendoor spelen ze soms (luid roepend) met elkaar in de lucht - al duurt dat nooit lang.    

  

Zondag 17 juni zitten ze (8 weken oud) alle vier op de dakrand van FrieslandCampina, als er 's middags een hevige regenbui losbarst. Ze gaan lekker met de vleugels wijd zitten om er van te genieten ! Ze zijn nu soms ook te vinden op de vensterbanken onder het frame van ex-Akzo, of in de raamkozijnen van de KPN. 

    

Zaterdag 30 juni zijn ze 10 weken oud, en alle vier nog aanwezig bij de kantoren langs het spoor. Wel moet je geluk hebben om ze alle vier tegelijk aan te treffen - meestal maar twee of drie, en dan is vaak nog één van de valken Pa of Moe. Ze vliegen soms ook heel hoog, zwevend in grote cirkels - de manier van jagen van slechtvalken : als ze een prooi ontdekken duiken ze pijlsnel naar beneden om te proberen die te vangen.

Toch is de familie dit jaar blijkbaar graag bij elkaar : zaterdag 7 juli zitten de vier jonkies de hele middag gezellig op logo en letters van KPN langs het spoor, terwijl Pa (of Moe) op de letters van FrieslandCampina zit.

   

Tot half juli worden de jonkies nog wel regelmatig gezien, maar zelden alle vier tegelijk. Ze maken waarschijnlijk verkenningstochten in de (wijde) omgeving. Op 26 juli wordt de laatste keer met zekerheid nog een jong gezien - daarna alleen de beide ouders. De jonkies zijn de wijde wereld in getrokken, en zullen daar een eigen plekje proberen te vinden *). Pa en Moe blijven zoals ieder jaar weer in Amersfoort achter.

Pa en Moe brengen de (erg warme) zomer vooral op de kantoren bij het spoor door, en zitten (net als vorig jaar) opvallend vaak dicht bij elkaar. Dit blijft de hele herfst en winter zo.

    

*) Terugmeldingen in 2020 :

- In den Haag (75km vanaf Amf) wordt het vrouwtje dat in de gracht was gevallen, als bezoekster in de nestkast van de Jacobus-de-Meerdere-kerk gezien (Parkstraat).  Later blijkt dat ze het daar al jaren zittende vrouwtje in een gevecht heeft verjaagd en het territorium heeft overgenomen.

- Het tweede Amersfoortse vrouwtje van 2018 wordt (broedend) in een nestkast in een hoogspanningsmast in de buurt van Groningen gezien (140km vanaf Amf).