Gierzwaluw

Gierzwaluwen zijn alleen vanaf eind april tot begin augustus in Amersfoort. Ze komen hier om te paren, te broeden en hun jongen te verzorgen totdat deze uitvliegen. In de afgelopen decennia zijn veel gierzwaluwnesten verloren gegaan. Behoud van nestplaatsen is essentieel voor het voortbestaan van de gierzwaluw! Dat begint met het in kaart brengen van de nestlocaties.
In Amersfoort zijn van 2014 tot en met 2018 ruim 689 gierzwaluwnesten geteld.

Actueel

In april 2019 is het verslag ‘Inventarisatie gierzwaluwen gemeente Amersfoort 2018’ gepubliceerd.
Op 12 januari 2018 is het rapport ‘Stand van de gierzwaluw, een verspreiding van de gierzwaluw in Amersfoort 2014-2017’  gepubliceerd.

Gierzwaluwtelling

In 2016 en 2017 heeft een groep van ruim 30 vrijwilligers waarnemingen gedaan van gierzwaluwen en hun nesten. Ze zijn hierbij ondersteund door een ecoloog en door de Gierzwaluw Werkgroep Amersfoort. Aangevuld met tellingen uit eerdere jaren waren er toen in totaal 622 nestlocaties gevonden. Van dit totaal aantal nesten bestaat 25% uit kunstnesten, 58% uit natuurlijke nesten en van 17% is dit niet bekend. Grote kolonies zijn te vinden in onder meer Schothorst, Bergkwartier en Leusderkwartier. Gierzwaluwen blijken de voor hen gebouwde neststenen steeds meer te vinden. In 2018 is systematisch onderzoek gedaan bij het kantorencomplex Eempolis aan de noordzijde van het Centraal Station. Van de 49 neststenen die hier zijn ingemetseld blijken maar liefst 43 te worden gebruikt als nestlocatie. Daarmee zit hier gelijk ook de grootste gierzwaluwkolonie van Amersfoort! Ook in Vathorst neemt het aantal bezette neststenen toe. De teller voor het totaal aantal bekende nestlocaties in Amersfoort staat nu op 689.
Bekijk hier het verslag van 2018 voor tellingen bij Eempolis en in een aantal andere wijken.
Bekijk hier het rapport ‘Stand van de gierzwaluw’ met alle gegevens van de tellingen van 2014 t/m 2017 , een overzicht van alle nestlocaties in Amersfoort  en een overzicht van alle nestlocaties per wijk.
In Amersfoort is op 26 juni 2016 het vierde gierzwaluw-hotel in Nederland officieel geopend.
Bekijk het filmpje.

Bescherming nodig

Gierzwaluwen zijn van nature rotsbewoners. Onze steden zien ze als rotsen waar kan worden gebroed. Ze maken hun nesten onder dakpannen, in boeiboorden en in gaatjes en spleten in gevels. Ook maken ze gebruik van speciale gierzwaluwkasten die voor hen zijn opgehangen.
Helaas zijn er in de afgelopen tientallen jaren veel nesten verloren gegaan door sloop en renovaties van huizen en daken. Omdat gierzwaluwen ieder jaar terugkeren naar exact dezelfde plek om te broeden, betekent het verdwijnen van hun nest dat ze een paar jaar niet kunnen broeden, totdat ze een nieuwe nestplek hebben gevonden. Dit vormt een ernstige bedreiging voor hun voortplanting.
Gelukkig zijn zowel de gierzwaluw als hun nesten het hele jaar door beschermd op grond van de Wet Natuurbescherming. Voor sommige renovaties en verbouwingen en uiteraard bij sloop is een vergunning van de gemeente nodig. De afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving van de gemeente Amersfoort heeft alle gegevens over nestlocaties in de stad. Als het bij een vergunning gaat om plekken waar gierzwaluwnesten aanwezig zijn, dan zal de gemeente dus eisen dat voor een vervangende nestplek wordt gezorgd, liefst op precies dezelfde plek als het oude nest.
Overigens, wie een verbouwing uitvoert op een plek waar een nest aanwezig is zonder dat voor de verbouwing een vergunning is vereist, moet uiteraard ook voor een vervangende nestplek zorgen!

Wat kunt u zelf doen om de gierzwaluw te helpen?

- Als u weet waar een nest zit, bijvoorbeeld bij u aan huis of elders in de straat of buurt, geef het door aan de gemeente: groenestad@amersfoort.nl
- Mocht u plannen hebben voor een verbouwing of renovatie van uw huis/dak, informeer dan bij de stadsecoloog (CW.Kuijsten@amersfoort.nl) of er een gierzwaluwnest aanwezig is. De gemeente kan u ook advies geven over hoe het nest het beste in stand kan worden gehouden.
- Als u ziet dat een gierzwaluwnest wordt bedreigd of is vernield, meldt u dit dan. Meer informatie vindt u HIER
- Gierzwaluwen eten alleen insecten. Maak uw tuin aantrekkelijk voor insecten zoals muggen, spinnetjes, zweefvliegen en andere insecten die in de lucht vliegen.
- Ook in de komende jaren gaan we door met activiteiten om de gierzwaluw in Amersfoort te beschermen. Wilt u hieraan meewerken? Heel graag. Stuur een mail naar cnme@amersfoort.nl

Bijzondere vogel

Eind april komen de eerste gierzwaluwen vanuit Afrika aan in Nederland. Ze zijn goed te herkennen aan hun schreeuwende geluid (link geluidsfragment) en hun donkere sikkelvormige silhouetten in de lucht.
De vogels die vorig jaar een nest hadden zoeken dit meteen weer op en weten hun nest tot op de centimeter nauwkeurig te vinden. Vanaf de tweede week van mei worden in het nest twee tot drie eieren gelegd. Beide ouders bebroeden de eieren. Na ongeveer drie weken komen de jongen uit het ei. Kijk hier naar het filmpje over de eerste 6 weken van het leven van gierzwaluwen.
Van half mei tot half juni komen nog meer gierzwaluwen terug uit Afrika. Dit zijn de jonge vogels die twee jaar geleden geboren zijn en oudere vogels zonder partner of nestplek. Deze vogels zijn dus allemaal op zoek naar een partner en/of een nestplek. Eind juli verlaten de jongen het nest en vliegen ze in ongeveer acht weken zonder rustpauzes naar zuidelijk Afrika, een tocht van maar liefst zevenduizend kilometer. Begin augustus zijn bijna alle gierzwaluwen uit Nederland vertrokken. Ze zijn dus alleen in de maanden mei, juni en juli (honderd dagen) in Nederland. Daarom wordt de gierzwaluw ook wel de honderddagen vogel genoemd.

De gierzwaluw is een bijzondere vogel die bijna zijn hele leven in de lucht doorbrengt. Slapen doen ze hoog in de lucht en ook voedsel zoeken, eten en soms zelfs paren doen ze in de lucht. Je zult een gierzwaluw dus nooit op een tak of dak zien zitten.
Gierzwaluwen eten alleen vliegende insecten en zwevende spinnetjes. Eén gierzwaluw eet per dag ongeveer tienduizend insecten ofwel één insect per 6,8 seconde.
De gierzwaluw (Apus apus) behoort ondanks de naam niet tot de groep van echte zwaluwen (familie Hirundinidae) zoals de boerenzwaluw en de oeverzwaluw. Gierzwaluwen behoren tot de familie van de Apodidae en zijn meer verwant aan kolibries.
Nog veel meer informatie over de gierzwaluw kunt u vinden op www.gierzwaluwbescherming.nl.